13 (اصلاحی 1379/9/13 ) قانون اصلاح مواد خوردنی و آشامیدنی ، آرایشی و بهداشتی مصوب 1380/6/8 وزیر بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی- بهداشت فردی
ماده 1 - کلیه متصدیان و کارگران و اشخاص که در مراکز تهیه و تولید و توزیع و نگهداری و فروش وسائط نقلیه حامل مواد خوردنی ، آشامیدنی ، آرایشی و بهداشتی و اماکن عمومی اشتغال دارند ، موظفند دوره ویژه بهداشت عمومی را به ترتیبی که معاونت سلامت وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی تعیین و اعلام مینماید گذرانده و گواهینامه معتبر آن را دریافت دارند.
تبصره 1 - مدیریت و یا تصدی و اشتغال بکار در هریک از کارگاهها و کارخانجات و مراکز و اماکن و وسائط نقلیه موضوع آیین نامه بدون داشتن گواهینامه معتبر موضوع ماده یک ممنوع است.
تبصره 2 - استخدام یا بکارگیری اشخاص فاقد گواهینامه معتبر مندرج در ماده یک این آیین نامه در هر یک از کارگاهها و کارخانجات و اماکن و مراکز وسائط نقلیه مذکور ممنوع است.
تبصره 3 - اشخاصی مانند صندوقدار ، باغبان ، راننده و نظایر آنها که در اماکن موضوع این آیین نامه شاغل بوده لیکن با مواد غذایی ، آرایشی و بهداشتی ارتباط مستقلی ندارند از شمول ماده 1 فوق و تبصره های 1 و 2 آن مستثنی میباشند.
ماده 2 - کلیه متصدیان ، مددیاران و کارگران و اشخاصی که مشمول ماده یک این آیین نامه میباشند موظفند کارت معاینه پزشکی معتبر در محل کار خود داشته و هنگام مراجعه بازرسین بهداشت ارائه نمایند.
تبصره 1 - کارفرمایان موظفند هنگام استخدام اشخاص گواهینامه معتبر ماده 1 و کارت معاینه پزشکی آنان را ملاحظه و ضمن اطمینان از اعتبار آن در محل کسب و نگهداری نمایند.
تبصره 2 - کارت معاینه پزشکی منحصرا" از طرف مراکز بهداشت شهرستان یا مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی وابسته به وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی صادر خواهد شد.
مدت اعتبار کارت فوق برای پزندگان اغذیه ، ساندویچ ، بستنی و آبمیوه فروشان و قنادان و مشاغل و نیز کارگران کارگاهها و کارخانجات تولید مواد غذایی و بهداشتی و فاسد شدنی 6 ماه و برای سایر مشاغل موضوع این آیین نامه حداکثر یکسال میباشد.
ماده 3 - متصدیان و کارگران اماکن و مراکز و کارگاهها و کارخانجات و وسائط نقلیه موضوع این آیین نامه موظفند رعایت کامل بهداشت فردی و نظافت عمومی محل کار خود را نموده و به دستوراتی که از طرف بازرسین بهداشت داده میشود عمل نمایند.
ماده 4 - کلیه اشخاصی که در اماکن و مراکز و وسائط نقلیه موضوع این آیین نامه کار کنند باید ملبس به لباس کار و روپوش تمیز و به رنگ روشن باشند.
تبصره 1 - کلیه تهیه کنندگان مواد غذایی نظیر آشپزان ، نانوایان و مشاغل مشابه و نیز کارگران کارگاهها و کارخانجات تولید مواد غذایی و بهداشتی که با این مواد ارتباط مستقیم دارند ملزم به پوشیدن روپوش سفید و کلاه و اشخاصی مانند شاغلین و فروشندگان اغذیه ساندویچ ، آبمیوه ، بستنی ، شیرینیجات ، کله و پاچه ، جگرکی و مشابه آنها علاوه بر روپوش و کلاه ملزم به استفاده از دستکش در حین کار میباشند.
تبصره 2 - در رستورانها و چایخانه های سنتی افرادی که در امر پذیرایی شرکت داشته و با غذا سروکار دارند ملزم به پوشیدن روپوش و کلاه سفید بوده و سایر افراد میتوانند از لباسهای محلی استفاده کنند.
ماده 5 - متصدیان اماکن و مراکز و کارگاهها و کارخانجات موضوع این آیین نامه موظفند برای هریک از شاغلین خود جایگاه محفوظ و مناسبی به منظور حفظ لباس و سایر وسایل در محل تهیه نمایند.
ماده 6 - متصدیان مراکز و اماکن و کارگاهها و کارخانجات و وسایط نقلیه موضوع این آیین نامه موظفند از ورود و دخالت افراد متفرقه به امور تولید و تهیه و طبخ و حمل و نقل و توزیع و فروش مواد غذائی جلوگیری نمایند.
ماده 7 - متصدیان مراکز و اماکن و کارگاهها و کارخانجات و وسایط نقلیه موضوع این آیین نامه موظفند به تناسب تعداد کارگران خود بازاء هرکارگر حداقل 2/5 مترمربع اتاق استراحت مطابق با موازین بهداشتی تهیه نمایند.
تبصره - در هر حال مساحت اطاق استراحت نباید کمتر از 7/5 مترمربع و ارتفاع سقف آن نباید کمتر از 2/8 متر باشد.
ماده 8 - متصدیان کارگاهها و کارخانجات مواد غذایی و بهداشتی موضوع این آیین نامه موظفند در صورت لزوم ، آشپزخانه ،انبار مواد غذایی اولیه و سالن غذاخوری با فضای کافی به تناسب تعداد کارگران و شاغلین با شرائط کاملا" بهداشتی مطابق ضوابط وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی در محل کارگاه یا کارخانه ایجاد نمایند .
ماده 9 - هر کارگر موظف به داشتن کلیه وسایل نظافت ، شستشو و استحمام اختصاصی میباشد.
ماده 10 - اشخاصی که به نحوی از انحاء با طبخ و تهیه و توزیع مواد غذائی سروکار دارند، در حین کار شخصا" حق دریافت بهای کالای فروخته شده را از مشتری نخواهند داشت.
تبصره - شاغلین محلهایی مانند میوه و سبزی فروشی ، عطاری ، سقط فروشی ، بقالی و فروشندگان مواد غذایی بسته بندی شده ، همچنین فروشندگان آن گروه از مواد غذایی که بدون شستشو یا پخت و پز به مصرف نمیرسند از شمول این ماده مستثنی میباشند.
ماده 11 - جعبه کمکهای اولیه با مواد و وسائل مورد نیاز در محل مناسب نصب گردد.
ماده 12 - کارگران کارگاهها و کارخانجات و اماکنی که با پخت و فرآوری مواد غذایی سروکار دارند هم چنین کارگران کشتارگاهها و محلهایی مانند آنها موظفند هرروز قبل از شروع و بعد از خاتمه کار استحمام نمایند.
ماده 13 - استعمال دخانیات توسط متصدیان و کارگران مشمول این آیین نامه در حین کار ممنوع است .
ماده 14 - فروش و عرضه سیگار در کارگاهها و کارخانجات و اماکن و مراکز و محلهای موضوع این آیین نامه ممنوع است .
تبصره 1 - اماکن و مراکز و محلهایی که دارای مجوز عاملیت عرضه دخانیات هستند از شمول ماده 14 مستثنی میباشند.
تبصره 2 - فروش سیگار به افراد کمتر از 18 سال در اماکن و مراکز موضوع این آیین نامه ممنوع است.
ماده 15 - مصرف هرگونه محصولات دخانیاتی در محوطه های عمومی کارگاهها و کارخانجات و اماکن و مراکز و محلهای موضوع این آیین نامه ممنوع است.
تبصره 1 - متصدیان ، مسئولین و یا کارفرمایان محلهای موضوع این آیین نامه مسئول اجرای مفاد ماده 15 بوده و موظفند ضمن نصب تابلوهای هشدار دهنده در نقاط مناسب و در معرض دید از مصرف دخانیات جلوگیری کنند.
تبصره 2 - متصدیان ، مسئولین و یا کارفرمایان موضوع تبصره 1 میتوانند محل مشخصی را که کاملا" از محلهای معمولی و عمومی جدا باشد ، جهت افرادی که می خواهند دخانیات مصرف کنند در نظر بگیرند.
فصل دوم - شرایط ساختمانی و بهداشتی مراکز تهیه ، تولید ، توزیع ، نگهداری و فروش مواد غذائی و اماکن عمومی
ماده 16 - کف ساختمان باید دارای شرایط زیر باشد:
الف - از جنس مقاوم ، صاف ، بدون درز و شکاف و قابل شستشو باشد.
ب - دارای کف شور به تعداد مورد نیاز ، مجهز به شترگلو بوده و نصب توری ریز روی آن الزامیست.
ت - دارای شیب مناسب به طرف کف شور فاضلاب روباز باشد.
ماده 17 - ساختمان دیوار از کف تا سقف از مصالح مقاوم بوده و طوری باشد که از ورود حشرات و جوندگان جلوگیری به عمل آورد.
تبصره 1 - سطح دیوارها باید صاف ، بدون درز و شکاف و برنگ روشن باشد .
ماده 18 - پوشش دیوارها باید متناسب با احتیاجات و لوازم مربوط به نوع کار و بر حسب مشاغل مختلف، بشرح تبصره های ذیل باشد:
تبصره 1 - پوشش بدنه دیوار کارگاههای تهیه مواد غذائی ، آشپزخانه ، آبدارخانه ، انبار مواد غذایی ، میوه و سبزی فروشی، حمام ، مستراح ، دستشوئی ، رختشویخانه باید از کف تا زیر سقف و کف کارگاهها و کارخانجات تولیدی مواد غذایی ، تا ارتفاع چهار متر کاشی ، سنگ یا سرامیک و دیوار کارخانجات از ارتفاع چهار متر به بالا میتواند از سیمان صاف و صیقلی برنگ روشن باشد.
تبصره 2 - پوشش بدنه دیوار انبارهای بزرگ مانند انبارهای عمومی و امثال آنها و بنکداریها میتواند از مصالح دیگر مانند سنگ و سیمان صاف و صیقل و برنگ روشن باشد.
تبصره 3 - سطح دیوار سالنهای پذیرایی تا ارتفاع حداقل 120 سانتیمتر از کف با سنگهای صیقلی یا سرامیک و یا کاشی و از ارتفاع 120 سانتیمتری تا سقف با رنگ روشن قابل شستشو پوشیده شود.
تبصره 4 - پوشش بدنه دیوارهای مراکز تهیه و فروش مواد غذائی از قبیل کبابی ، جگرکی ، کله و پاچه ، سیراب و شیردان ، ساندویچ و اغذیه ، پیتزا، مرغ کنتاکی ، قهوه خانه و نظایر آنها باید برحسب نوع به شرح زیر باشد:
بند 1 - چنانچه محل طبخ در مراکز فوق الذکر از سالن پذیرائی جدا سازی شده باشد قسمت طبخ مشمول تبصره 1 و قسمت پذیرایی مشمول تبصره 3 ماده 18 فوق الذکر میباشد.
بند 2 - چنانچه محل طبخ از سالن پذیرایی جدا نشده باشد کلیه دیوارهای مراکز مذکور مشمول تبصره 1 ماده 18 میباشد.
تبصره 5 - سطح بدنه دیوارهای مراکز فروش انواع شیرینی ، خشکبار و آجیل ، خواربار فروشی ، لبنیات فروشی ، انواع نان فروشی و عطاری تا ارتفاع 120 سانتیمتر با سنگ یا کاشی و یا سرامیک و از ارتفاع 120 سانتیمتر تا زیر سقف با رنگ قابل شستشو پوشیده شود .
تبصره 6 - پوشش کلیه دیوارهای مراکز فروش انواع گوشت و فراورده های گوشتی (قصابی ، مرغ و ماهی - سوسیس و کالباس و مواد پروتئینی) باید از کف تا زیر سقف کاشی یا سرامیک با سطح صاف یا سنگ صیقلی باشد.
تبصره 7 - پوشش بدنه دیوارهای نانوائیهای سنتی و کارگاههای پخت انواع نانهای ماشینی و ساندویچی و فانتزی و انبار آرد و شکر باید از کف تا زیر سقف از جنس کاشی یا سرامیک با سطح صاف یا سنگ صیقلی باشد .
تبصره 8 - سطح بدنه دیوارهای سالن آرایشگاهها از کف تا زیر سقف با رنگ روغنی قابل شستشو پوشیده شود . بدیهی است پوشش بدنه دیوارهای دستشوئی ، سرشوئی و مستراح در آرایشگاهها باید از کف تا زیر سقف با کاشی یا سرامیک صاف و یا سنگ صیقلی باشد.
تبصره 9 - پوشش سطح دیوارهای سالنهای پذیرایی در رستورانها و چایخانه های سنتی باید ضمن دارا بودن طرح و حالت سنتی از کف تا زیر سقف از مصالح مقاوم ، صاف ، بدون فرورفتگی و شکاف و قابل شستشو باشد.
ماده 19 - سقف باید صاف ، حتی الامکان مسطح ، بدون ترک خوردگی و درز و شکاف و همیشه تمیز باشد.
تبصره - پوشش سقف آشپزخانه و هر نوع محل طبخ و همچنین گرمخانه و دوش حمام باید از جنس قابل شستشو و برنگ روشن باشد.
ماده 20 - وضع درها و پنجره ها از جنس مقاوم ، سالم و بدون ترک خوردگی و شکستگی و زنگ زدگی و قابل شستشو بوده و همیشه تمیز باشد.
ب - پنجره باز شو باید مجهز به توری سالم و مناسب باشد به نحوی که از ورود حشرات به داخل اماکن جلوگیری نماید.
ج - درهای مشرف به فضای باز باید مجهز به توری سالم و مناسب و همچنین فنر دار باشد بطوری که از ورود حشرات و جوندگان و سایر حیوانات جلوگیری نماید.
ماده 21 - آب مصرفی باید مورد تایید مقامات بهداشتی باشد .
ماده 22 – کلیه اماکن و مراکز و کارگاهها و کارخانجات مشمول این آیین نامه ، باید دارای سیستم جمع آوری ( و د ر مورد هلتها و کارگاهها و کارخانجات ، سیستم تصفیه ) و دفع بهداشتی فاضلاب مورد تایید مقامات بهداشتی باشند.
تبصره – هدایت و تخلیه هرگونه فاضلاب و پساب تصفیه نشده اماکن و مراکز و کارگاهها و کارخانجات مشمول این آیین نامه به معابر و جوی و انهار عمومی اکیدا ممنوع میباشد.
ماده 23 – وضع و تعداد دستشویی ، بهداشتی و متناسب باشد .
ماده 24 – وضع و تعداد توالت و دستشویی ، بهداشتی و متناسب باشد.
تبصره – دستشویی ها باید مجهز به صابون ( ترجیحا" صابون مایع ) و خشک کن مناسب و بهداشتی بوده و وجود زباله دان در کنار دستشویی الزامی است.
ماده 25 – برای کارگران باید دستشویی و توالت مجزا و مجهز به شیر آب گرم و سرد و با شرایط لازم بهداشتی در محل مناسب و به تعداد مورد نیاز به شرح جدول ذیل وجود داشته باشد:
1-25- 1 نفر کارگر 1 توالت و 1 دستشویی.
2-25- 6 نفر بازاء هر 10 نفر 1 توالت و 1 دستشویی ( 25 نفر از هر کدام سه دستگاه).
3-25- 26 نفر بازاء هر 15 نفر 1 توالت و 1 دستشویی ( 50 نفر از هرکدام 5 دستگاه ) .
4-25- 56 نفر ، بازاء هر 20 نفر 1 توالت و 1 دستشویی ( 100 نفر از هرکدام 7 دستگاه ).
5-25- 116 نفر ، بازاء هر 25 نفر 1 توالت و 1 دستشویی (250 نفر از هر کدام 13 دستگاه ).
6-25- از 266 نفر به بالا هر 30 نفر اضافی 1 توالت و 1 دستشویی.
تبصره – وجود توالت و دستشویی بشرح مفاد ماده 25 و بندهای 1 تا 6 آن برای کارگران مرد و کارگران زن بصورت کاملا" جدا و مستقل از هم اجباریست .
ماده 26 – حمام مذکور در ماده 12 باید دارای شرائط مندرج در مواد 15 لغایت 20 و 27 و 30 و 31 و 37 و 38 این آیین نامه بوده و تعداد آن نیز متناسب با تعداد کارگران بشرح جدول ذیل بوده و باید مشابه توالت و دستشوئی برای کارگران مرد و کارگران زن بطور جداگانه محاسبه و اعمال و بصورت کاملا" جدا و مستقل از هم در محل های مناسب ، وجود داشته باشد:
1 – 5-1 نفر ، کارگر 1 دستگاه .
2 – 20 -6 نفر ، بازاء هر 5 نفر 1 دستگاه ( 20 نفر 4 دستگاه ).
3 – 50-21 نفر ، بازاء هر 10 نفر 1 دستگاه ( 50 نفر 7 دستگاه ).
4 – 100-51 نفر، بازاء هر 20 نفر 1 دستگاه ( 100 نفر 10 دستگاه ).
5 – از 100 نفر به بالا بازاء هر 20 نفر اضافی یک دستگاه .
ماده 27 – دستگاه سوخت و نوع ماده سوختنی باید از نوعی باشد که احتراق به صورت کامل انجام گیرد.
تبصره – نصب هود با ابعاد متناسب ، از جنس مناسب و مجهز به هواکش با قدرت مکش کافی برای پخت دستگاه الزامیست.
ماده 28 – محل شستشو و نگهداری ظروف باید در مجاورت محل پخت مجزا و مستقل از آن باشد.
ماده 29 – ظروف باید در ظرفشویی حداقل دو مرحله ای ( شستشو- آبکشی) یا توسط دستگاههای اتوماتیک شسته شود